Page 36 - Αντικρίζοντας την Ελευθερία!
P. 36
Ένοπλος Έλληνας στα τείχη
της Αγίας Ευθυμίας στη Φωκίδα εικονογράφηση στο έργο του Simone Pomardi, Viaggo nella Grecia,
Ρώμη 1820,
Βιβλιοθήκη της Βουλής
Έλληνας αναπαύεται στον Παρθενώνα
(τμήμα), εικονογράφηση
στο Louis Dupré Voyage à Athènes et à Constantinople, Παρίσι 1825 Βιβλιοθήκη της Βουλής
31. Τα πρωτότυπα σχέδια, με σέπια
και υδατοχρώματα, ευρίσκονται στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη της Αθήνας (A Collection of 120 Original Sepia Sketches of Greek Scenery: GT 2051q).
32. William Haygarth, Greece, a Poem, in three parts; with note, classical illustrations, and sketches of the scenery, London, W. Bulmer for G. and W. Nicol, 1814.
33. Spencer 1986 [1954], 281-285, Randel 1960.
34. Βλ. Macgregor Morris 2000, 224-225.
35. Με τη σειρά τους, οι λιθογραφίες του Joly θα αναπαραχθούν στην έκδοση του F.C.H.L. Pouqueville, Grèce, Paris 1835.
36. Κουτσογιάννης 2020.
36 ΑΝΤΙΚΡΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ!
Στους επαναστατημένους Έλληνες, οι Ευρωπαίοι θα «αναγνωρίσουν» τους απογόνους του Μιλτιάδη [αρ. κατ. ΙΙ.8.Α.5] και του Λεωνίδα [ΙΙ.8.Α.4]. Τον τόπο και το πνεύμα αυτών των μεγάλων ανδρών της Αρχαιότητας αναζητούν οι αρχαιογνώστες Ευρωπαίοι. Και την Ελλάδα της εποχής τους την παρατη- ρούν μέσα από τα γυαλιά – παραμορφωτικά εν μέρει – της κλασικής παράδοσης.
Ο συγγραφέας και ζωγράφος William Haygarth (1784-1825) επισκέφθηκε την Ελλάδα το 1810- 11, μαζί με τον λόρδο Βύρωνα και τον John Cam Hobhouse, και αποτύπωσε δεκάδες ελληνικά τοπία και μνημεία31, σε δύο από αυτά και την περιοχή των Θερμοπυλών. Κατά τον χειμώνα του 1811, που πέρασε ο Haygarth στην Αθήνα, συνέθεσε ένα έμμετρο ταξιδιωτικό ημερολόγιο, με τις εντυπώσεις του, κειμενικές και εικονογραφικές από τον ελληνικό χώρο. Από αυτό εκδόθηκε το 1814 το ποίημα Greece32, που επιδεικνύει ένα πρώιμο φιλελληνικό πνεύμα33 και προετοιμάζει κατοπινές αντίστοιχες συνθέσεις – όπως το λυρικό δράμα Hellas (1822) του Percy Bysshe Shelley. Η εικονογράφηση των Θερμοπυλών στην έκδοση του Haygarth Greece, με ακουατίντα του Charles Turner βασισμένη σε ένα από τα σχέδια με σέπια του Haygarth, παρουσιάζει ένα ειδυλλιακό τοπίο, εμψυχωμένο από μία σκηνή καθημερινότητας, ενώ το αντίστοιχο κείμενο34 ανακαλεί την αρχαία μάχη και τους αήττη- τους που έπεσαν με τον Λεωνίδα. Δέκα χρόνια αργότερα (1824), ενώ έχει κορυφωθεί ο ελληνικός ξεσηκωμός, θα εκδοθεί μία σειρά από απόψεις της Ελλάδας (Vues de la Grèce Moderne) [αρ. κατ. ΙΙ.8.Α.5], με λιθογραφίες του Alexis Victor Joly (1798-1814), που μάλιστα βασίζονται κατά κόρον στις ακουατίντες της έκδοσης του Haygarth35. Η δική του άποψη των Θερμοπυλών – τελευταίος πίνακας του έργου – έχει «απαλλάξει» την εικόνα του Haygarth από το «ταπεινό» κάρο στο πρώτο πλάνο, ενώ έχει προσθέσει ένα «υψηλό» ενεπίγραφο θραύσμα. Το σχετικό κείμενο - που οφείλεται σε έναν αταύτιστο συγγραφέα (Emilie de L.), γι’ αυτό και η έκδοση είναι γνωστή με το όνομα του A.V. Joly – περιγράφει την περιοχή με τις θερμές πηγές, αναφέρεται στον Λεωνίδα και παραλληλίζει τον ηρωισμό των συγκαιρινών Ελλήνων με τους αρχαίους προγόνους τους. Κατ’ αυτόν τον τρόπο λοιπόν η προεπαναστατική αρχαιοδιφία (του Haygarth) εξυπηρετεί την ανάκληση των Θερμοπυλών (του Joly) μεσούσης της Ελληνικής Επανάστασης, μετατρέποντας πλέον την αρχαιολατρία και ελλη- νομανία σε καθαρό Φιλελληνισμό.
Εν τέλει, η εικόνα που σχηματίζουν οι περιηγητές, νεοκλασικιστές και ρομαντικοί, για την ελληνική Αρχαιότητα προεπαναστατικά συμφύρεται και συγχρόνως καθορίζει και την εικόνα που σχηματίζει συλλήβδην το δυτικοευρωπαϊκό κοινό για την Ελλάδα36, ακόμη και αυτή που αφυπνίζεται – και λόγω
