Page 302 - Αντικρίζοντας την Ελευθερία!
P. 302
ΙΙ.7.Δ
Εκπαίδευση - Εκκλησία
Η Π Α Ι Δ Ε Ι Α αποτέλεσε καταστατική προϋπόθεση πάνω στην οποία οικοδομήθηκε η προσπάθεια των Ελλήνων για εθνική, πολιτι- κή και κοινωνική αναγέννηση. Οι Έλληνες Διαφωτιστές τονίζουν δι- αρκώς τη συμβολή της στην ηθικο-κοινωνική διαπαιδαγώγηση των πολιτών και στην εμπέδωση των αξιών μιας ελεύθερης και ισόνομης πολιτείας, ενώ και στα τοπικά και εθνικά συνταγματικά κείμενα του Αγώνα γίνεται λόγος για την υποχρέωση κάθε «πεφωτισμένης Διοι- κήσεως» να μεριμνά για τη δωρεάν εκπαίδευση.
Προς αυτή την κατεύθυνση, ιδρύονται κατά τόπους σχολεία· γίνο- νται εκκλήσεις προς τη νεολαία να σπεύσει «διά να διδαχθή αμισθί» και τονίζεται στους γονείς το χρέος τους για την εκπαίδευση των παιδιών τους, «αρρένων τε και θηλέων»· δημοσιεύονται αγγελίες για εύρεση διδασκάλων της αλληλοδιδακτικής μεθοδολογίας, η πληρωμή των οποίων πολλές φορές εξασφαλίζεται από τους πό- ρους μοναστηριών· προσφέρονται υποτροφίες από φιλελληνικές οργανώσεις για σπουδές νεαρών Ελλήνων σε μεγάλα ευρωπαϊκά κέντρα.
Τα «κοινά» σχολεία ή σχολεία των «κοινών γραμμάτων» παρείχαν τη στοιχειώδη εκπαίδευση (ανάγνωση, γραφή, αριθμητική), ενώ τα σχολεία των ελληνικών μαθημάτων ήταν προσανατολισμένα στα αρχαία ελληνικά γράμματα, με διδασκαλία γραμματικής, συντακτι- κού και θεματογραφίας, ενώ όχι σπάνια διδάσκονταν σε αυτά στοι- χεία φιλοσοφίας και επιστημών. Ως διδακτικά εγχειρίδια χρησιμο- ποιούνταν εκκλησιαστικά βιβλία, όπως το Ψαλτήρι και η Οκτώηχος, καθώς και διάφορες Παιδαγωγίες.
Συστηματικό είναι μετά το 1827 το εκπαιδευτικό πρόγραμμα του Ιωάννη Καποδίστρια, ο οποίος ιδρύει το Ορφανοτροφείο Αιγίνης, κτισμένο με χρήματα ομογενών και φιλελλήνων. Σε αυτό, πέραν της στοιχειώδους υποχρεωτικής εκπαίδευσης, λειτούργησαν εργα- στήρια διαφόρων τεχνών. Επίσης, μεριμνώντας για την εκπαίδευση των νέων στελεχών του τακτικού στρατού, ο Κυβερνήτης ίδρυσε τον Ιούλιο του 1828 το Κεντρικόν Πολεμικόν Σχολείον, το οποίο εν συνεχεία μετονομάστηκε σε Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων.
Τέλος, η Εκκλησία, θεματοφύλακας της πίστης, της γλώσσας και της παράδοσης καθ’ όλη τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας και της Επανά- στασης, αναδεικνύεται σε βασικό πυλώνα εκπαίδευσης, καθώς από τους ανώνυμους κληρικούς μέχρι τους διδασκάλους του Γένους, οι εκπρόσωποί της μοχθούν για την πνευματική ανασυγκρότηση των Ελλήνων.
302 ΑΝΤΙΚΡΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ!
ΙΙ.7.Δ.1
Έγγραφο του Εκτελεστικού προς το Βουλευτικό με θέμα τον διορισμό του Θεόκλητου Φαρμακίδη ως Γενικού
Εφόρου της Παιδείας (Τρίπολη, 4 Ιουνίου 1823)
Αρχεία Ελληνικής Παλιγγενεσίας, τόμ. 10, αρ. 173, έγγραφο, μονόφυλλο [σελ. 111-112]
Βιβλιοθήκη της Βουλής
Ο ΘΕΟΚΛΗΤΟΣ ΦΑΡΜΑΚΙΔΗΣ, κορυφαίος Έλλη- νας διαφωτιστής και αγωνιστής της Ελληνικής Επαναστάσεως, είχε διατελέσει, μεταξύ άλλων, εκδότης του Λογίου Ερμή. Μέλος της Φιλικής Εταιρείας, έφθασε στην ηπειρωτική Ελλάδα τον Μάιο του 1821 και εντάχθηκε στο επιτελείο του Δημήτριου Υψηλάντη, ο οποίος του ανέθεσε την έκδοση της πρώτης ελληνικής εφημερίδας στα έως τότε απελευθερωμένα εδάφη, με τίτλο Ελληνική Σάλπιγξ. Η κυκλοφορία της διακόπηκε μετά την έκδοση μόλις τριών τευχών (τα οποία απόκεινται στις Ειδικές Συλλογές της Βιβλιοθήκης της Βουλής), καθώς, όπως ομολόγησε ο Φαρμακίδης, «δεν ενέδωσα εις το δεσποτικόν μέτρον της προεξετάσεως», δηλαδή της προληπτικής λογοκρισίας.
Ο Θ. Φαρμακίδης αναμείχθηκε έντονα στα δημόσια πράγματα της επαναστατικής περιόδου, καθώς εκλέχθηκε πληρεξούσιος σε αρ- κετές Εθνοσυνελεύσεις και κατέλαβε σημαντικά διοικητικά αξιώ- ματα: εκτός από έφορος «της παιδείας και της ηθικής ανατροφής των παίδων», διετέλεσε μέλος του Αρείου Πάγου Ανατολικής Ελ- λάδος, διευθυντής του Εθνικού Τυπογραφείου και αρχισυντάκτης της Γενικής Εφημερίδος της Ελλάδος (της μετέπειτα Εφημερίδος της Κυβερνήσεως) και, μετά τη δολοφονία του Καποδίστρια, έφορος του Γενικού και Προκαταρκτικού Σχολείου στην Αίγινα. Επί Αντιβα- σιλείας ήταν σύμβουλος του Μάουρερ σε εκκλησιαστικά θέματα, εργαζόμενος υπέρ του αυτοκέφαλου της ελληνικής Εκκλησίας, ενώ το 1833 διορίστηκε Γραμματέας της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας του Βασιλείου της Ελλάδος.
