Αντικρίζοντας την Ελευθερία!

Page 121 - Αντικρίζοντας την Ελευθερία!

P. 121

ΗΕλληνική Επανάσταση ξεκίνησε στη Βλαχία και στη Μολδαβία, στις 22 Φεβρουαρίου 18211. Υπήρξε αποτέλεσμα δέσμης παραγόντων που οδήγησαν τους πρωταγωνιστές της στη μεγάλη αυτή απόφαση: τέσσερις αιώνες διοίκησης των Ελλήνων από τους Οθωμανούς και την απόλυτη εξου-
σία του σουλτάνου. άνοδος της ομόδοξης Ρωσίας που, από τον 18ον αιώνα, πολεμούσε πεισματικά και νικηφόρα κατά της αλλόπιστης και με μεγάλα εσωτερικά προβλήματα Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. ιδεολογικές ζυμώσεις και πολιτικά προτάγματα δημοκρατίας και ελευθερίας που έρχονταν από την ισχυρή Δύση και διαχέονταν προς τον υπόλοιπο κόσμο -και τη Βαλκανική. παράδοση αντιοθωμανικών ενεργειών των Ελλήνων, με πιο πρόσφατη την περίοδο των Ορλωφικών, το 1770, που δοκίμασε τις αντοχές των δύο πλευρών έστω και αν η ελληνική πλευρά γνώρισε την ήττα και τις συνακόλουθες κα- ταστροφές. ανάπτυξη του εμπορίου και της ναυτιλίας των Ελλήνων που τους έκαμε ανταγωνιστικούς σε στεριά και θάλασσα, την ίδια ώρα που τους επέτρεψε να έχουν κοινωνικές, πολιτικές, οικονομικές, ιδεολογικές, πνευματικές εμπειρίες από άλλες περιοχές, κυρίως ευρωπαϊκές, στις οποίες και ίδρυσαν παροικίες, κοινότητες, εκκλησίες, σχολεία, περιοδικά κι εφημερίδες.
Τούτη η τελευταία παράμετρος έφερε, με τη σειρά της, τις επόμενες δύο κρίσιμες για τα πράγματα εξελίξεις: πρώτον, έδωσε τη δυνατότητα και την ιδεολογική σκευή σε έναν αριθμό Ελλήνων εμπόρων να συστήσουν, το 1814, στην Οδησσό της Νότιας Ρωσίας, μυστική κίνηση για την προετοιμασία του Αγώνα του Έθνους, τη Φιλική Εταιρεία, και δεύτερον, τόνωσε την αυτοπεποίθηση των Ελλήνων, προ- ϋπόθεση ακρογωνιαία για την έκρηξη και την επιτυχία της επικείμενης σύγκρουσης. Ακριβώς όπως το περιγράφει ο Σπυρίδων Τρικούπης, λόγιος και πολιτικός της Επανάστασης του 1821, στο Προοίμιο της Ιστορίας που εξέδωσε μετά το τέλος του Αγώνα: «Αδύνατον να διατηρηθή αμετάβλητος η πολιτική θέσις δύο εθνών κατοικούντων έναν και τον αυτόν τόπον, όταν το μεν δεσπόζον διαμένη στάσιμον, το δε δεσποζόμενον προοδεύει. Η πολιτική των εθνών τούτων μεταβολή καθίσταται έτι μάλλον βεβαία, αν τα έθνη ταύτα έχωσι διάφορον καταγωγήν, πρεσβεύωσιν διάφορον θρησκείαν, λαλώσι διάφορον γλώσσαν, ζώσι μακράν πάσης προς άλληλα συγγενικής επιμιξίας, θεωρώνται αμοιβαίως ως βέβηλα και μισώνται. Τοιαύτη ήτον η θέσις των Τούρκων και των Ελλήνων προς αλλήλους»2.
Η πορεία της Επανάστασης στις παραδουνάβιες ηγεμονίες -υπό την αρχηγία του Αλέξανδρου Υψηλά- ντη, στελέχους του τσαρικού στρατού- αποδείχθηκε μη επιτυχής, με αποτέλεσμα, αναλογικά γρήγορα, να ζήσει το σκληρό της τέλος τον Σεπτέμβριο του 1821. Στο μεταξύ, η Επανάσταση είχε ήδη ξεσπάσει, από τον Μάρτιο του 1821, στον Νότο της Βαλκανικής, στην Πελοπόννησο, τη Στερεά Ελλάδα, τα νησιά του Αργοσαρωνικού, για να εξαπλωθεί σταδιακά στην Κρήτη, τη Μακεδονία, τη Χαλκιδική, τη Σαμοθράκη, τη Θεσσαλία. Με εκτεταμένες σφαγές οι Τούρκοι κατέστειλαν τις επαναστατικές δράσεις στους πέντε τελευταίους τόπους και πρόλαβαν επαναστατικές κινήσεις σε άλλους όπως την Κύπρο, τις Κυδωνιές κλπ., ενώ, κατά τη φοβερή άνοιξη του 1821, μετέτρεψαν σε πεδίο βίας και θανάτου για τους Έλληνες την Κωνσταντινούπολη, τη Σμύρνη και άλλες πόλεις της Αυτοκρατορίας. Αντίθετα, η Επανάσταση κρατήθηκε στην Κρήτη μέχρι και το 1824, το ίδιο όπως και στα Ψαρά και την Κάσο που, όμως καταστράφηκαν, από τις τουρκικές δυνάμεις -και αυτά- την ίδια χρονιά.
Άποψη της Ακρόπολης
(τμήμα) εικονογράφηση στην έκδοση του Louis Dupré, Voyage à Athènes et à Constantinople, Παρίσι 1825 Βιβλιοθήκη της Βουλής
1. Η Ελληνική Επανάσταση ευτύχησε εξ αρχής να μελετηθεί από Έλληνες
και ξένους ιστορικούς και λογίους. Την πληρέστερη, αλλά και έγκυρη, έκθεση των συμβάντων κατά τη διάρκεια των εννέα ετών του αμφίρροπου αυτού πολέμου βρίσκει κανείς στις περίπου 3.000 σελίδες των τόμων Ε ́, ΣΤ ́, Ζ’ και Η ́ του πολύτομου εμβληματικού έργου του Απόστολου Βακαλόπουλου Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, που εκδόθηκε
στη Θεσσαλονίκη κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1970 και 1980.
2. Σπυρίδων Τρικούπης, Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως, β’ εκδ., τ. Α’, Λονδίνο 1860.
1821-1830:
Η επίπονη πορεία
μιας Επανάστασης
Μαρία Δ. Ευθυμίου
Καθηγήτρια Ιστορίας, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
121

119 120 121 122 123